خراباتیان ///خرابات آنجاست که عاشق ، طاق و رواق خود پرستی را خراب می کند و خانه اش در نور خدا غرق می شود .  حسین الهی قمشه ای

خراباتیان ///خرابات آنجاست که عاشق ، طاق و رواق خود پرستی را خراب می کند و خانه اش در نور خدا غرق می شود . حسین الهی قمشه ای

این صفحه با اجازه و عنایت حضرت حق , به انتشار مطالب ادبی , عرفانی و تاریخی ایرانی اسلامی می پردازد و کپی برداری ازهمه مطالب آن برای عموم آزاد است
خراباتیان ///خرابات آنجاست که عاشق ، طاق و رواق خود پرستی را خراب می کند و خانه اش در نور خدا غرق می شود .  حسین الهی قمشه ای

خراباتیان ///خرابات آنجاست که عاشق ، طاق و رواق خود پرستی را خراب می کند و خانه اش در نور خدا غرق می شود . حسین الهی قمشه ای

این صفحه با اجازه و عنایت حضرت حق , به انتشار مطالب ادبی , عرفانی و تاریخی ایرانی اسلامی می پردازد و کپی برداری ازهمه مطالب آن برای عموم آزاد است

ترجیع بند بسیار زیبا با مفاهیم بلند عرفانی از عارف شهیر حاج میرزا حسن اصفهانی ملقب صفی علیشاه

ترجیع بند بسیار زیبا  با مفاهیم بلند عرفانی از عارف شهیر حاج میرزا حسن اصفهانی ملقب صفی علیشاه



تمثال عارف شهیر حاج میرزا حسن اصفهانی ملقب صفی علیشاه

  




مسمط
مخمّسی از دیوان اشعار عارف ربّانی ، حضرت صفی الحق صفی علیشاه اصفهانی روحی فداه :

بســــــم الله الـرّحـمـن الـرّحـیـــــم

خــواهـم ای دل مـحـو دیــدارت کـنـم
والِــه ی آن مــاه رخــســــارت کــنــم

 

جــلــوه گــــاه روی دلـــدارت کــنــم
بـسـتـه ی آن زلـف طَـرّارت کـنـــم
 *1

در بـــلای عـشــق دلـــدارت کـنـــم

تـا شـوی آواره از شـهــــر و دیــــار
بُگســــلی زنجیــــرعـقـل و اخـتـیــــار
     

 

تـــا شـوی بیـگانه از خـویش و تـبـــار 
سـر بـه صحــرا پـس نَـهی دیــوانـه وار

پـــای بـنــــد طُـــرّه ی یــارت کـنـــم

دوش کـز مـن گـشـت خـالی جـای من
شُــد
   زِ  بَــعــــدِ لای  مـن ،  اِلّای  مـن

 

آمـــد آن یـکـتـــــا بُـت رعـنـــای مـن
گـفـت کِـی در عـاشـقـی رســوای مـن

خـواهــم از هستی سـبکبــارت کـنــم

گـر تـو خـواهی کـز طـریـقـت دم زنـی
نـی کـه عـالــم
 از طـمـع  بــر هـم زنـی

 

پــای بــایــــد بــر ســرِ عــالـــم زنـی
چــون دم از آمــال دنـیــا کم زنــی
 *2

مـورد الــطـاف بـسـیــــارت کـنـــم

سـاعـتـی در خـود نِـگـــر تـــا کـیستـی
درجـهــان بـهــر چـه عـمــری زیـستـی

 

از کـجـــایی وز چـه جـــایـی چـیستـی
جـمــع هـسـتـی را بـــزن
 بـــر نـیستــی

از حـســابت تــا خـبـردارت کنــــم

هـیـچ بــودی در ازل ای بـی شـهــود
پـس جـمــادت سـاخـتــم اوّل زِ جــود

 

خـواسـتـم تــا هـیـچ را بـخـشـم وجــود
گر شـوی خودبیـن ، هَـمـانَـستی که بود

بـر خــودیّ خــود گرفتــارت کنــم

از جـمــادی بُـــردمت پــس در نـبــات
خُـرّمت کـــــردم زِ بــــــاد الـتـفــــات

 

ونـدر آنـجـــا دادمـت رزق و حـیـــات
چـون زِ خـارسـتـــان تـن یـابـی نجــات

بــــاز راجـع سـوی گُـلـــزارت کـنـــم

در نـبــاتی چـون رسیــدی بــر کـمــال
پـس تـو بــا آن نـفــس داری اتّـصـــال

 

دادمت نـفـس بَـهـیـمـی در مـثــــال *3
گــر نـمــایی دعـوی عـقـل و کـمــــال

خـیــره خـیــره نـفـس غَـدّارت کـنـم *4

خـواستم در خویـش چـون فـانـی تـو را
یــــاد دادم
 مـعــرفـت  دانـی  تـــــو را

 

بــردمـیــــدم روح انـســـانی تــو را
کـــردم آن تکلـیـف جـبــــرانی تــو را

تـا چـو خـود در فـعـل ، مخـتــارت کنم

بــاز خـواهــم در بـه در گــــردانـمت
مطلـق
 از  جـنــس بـشــــر گــردانـمت

 

از حـقیـقـت بـاخـبــــر گــــردانـمت
ثــــابت
 از  دور  دگــــر  گـــردانـمت

پـس درآن ، چـون نـقـطـه سیّــارت کنم

از دَمَم لاشَیء بودی، شَیء شدی
واقـف
 از  مـوت  ارادی  کــی شـــدی

 

مرده بودی یـافتی دَم ، حَیّ شـدی
چـون زهـستِ خود به کلـی طیّ شــدی

از بـقـــای جـــان ، خـبـــردارت کـنــم

گـــر تـو خـواهـی بـر امـــان الله رسـی
بــاش مـفـلـس ، در مـقـــام بـی کـسـی

 

آن امــــان مـن بــود ، در مفـلــسـی
گــرچـه زَرّی ، بـــاز جـــو تـبـع مـسـی

تـا به جـانـهــا ، کـیمیــاکارت کـنم *5

زانـکه کـردی یک نفس یـــادم یـقـیـن
من
 خـــط  آزادیـت  دادم  یـقــیـــــن

 

بـاب معنـی بــر تـو بگـشـــادم یـقـیـــن
گــر به عُجب افـتـی کـه آزادم یـقـیــن

بـی گمـــان بـر خـود ، گـرفتــارت کنم

چـون که دادم از صراطـت ، آگـهــی
تـا کـه شــد راهت به مقصــد ، منتـهـی

 

خـود نـمـودم در سلـوکت ، همــرَهـی
گـــر تـو پنــداری کـه خـود مـردِ رَهـی

در چَـهِ غفلت ، نگـونـســــارت کـنـــم

چـون ز مـن خـواهـی دَمِ عشق ای پسر
پـس چـو شـاهـانت نـهَـم افـسـر بـه سـر

 

بِـدهَمَـت دَم ، تـا شــوی آدم سِـیَـــــر
وَر شـوی مغـرور ، بــاز از یک نـظـر

افـســرت را گـیــرم ، افـســارت کـنــم

می تَـنـی تــا کِـی هَمی بــر دور خَــود
یـا نــدانـی اینـکه قــَرنـی بـی رَشَــد
 *7

 

هـمچــو کــرم پیـله ، دایــم ای وَلَـد *6
در رَهِ دیـن ، اَر دَوی  بــاری  بـه  جَـــدّ

مـن بـه یک دم ، گـاو عـصّــارت کـنـم

من تـو را خـواهـم ز قیــد تـن بــری
پـس کـنـم تـا ایـن ســرت را آن سـری

 

تـو نــداری جـز ســـرِ تــن پـــروری
ســازمـت
 هردَم  به دردی بـسـتـــــری

جـبـریــــانـه ، مُحـتضَــروارت کنـــم *8

تـا شـوی تسلیـــم تـو ، در امـر پـیــــر
گـــردی
 از مـوت ارادی نـاگـــزیـــــر

 

همچـو صیـــد مـرده در چـنـگال شیـــر
گَـه بـه بـالایت بـــرَم ، گـاهی بـه زیـــر

گــاه بـی نـان ،گــاه بیـمـــارت کـنــم

تـا بـوَد خــام ایـن وجــود سـرکِـشَــت
خـوش بسـوزم این دِمــاغ نـاخوشت
 *9

 

بـاز بِـکـشَـــم ، زآتـش انــــدر آتـشـت
پـخـتـه بـیــــرون آرم از غَـلّ وغَـشَــت

زان مِـی مـسـتــــانـه هـشـیــــارت کـنـم

گــاه بــر دار فـنـــــــا ، آویـــزمـت
گَـه بـه ســر ، خاکِ مذلّـت ریـــزمـت

 

گَـه بـه خـاک وگَـه بـه خـون آمیزمت
گــاه درغـربــــال مِحنت بـیـــزَمَت
 *10

تـا زعـمـــر خـویـش بـیـــزارت کـنــم

تـا نـفَـس داری ، رســانم ای عجـب
هــر زمــــان
 انـدازمت در تـاب و تـب

 

هـر نـفـس صــد بـار ، جـانت را به لب
فـــارغـت یک دم نـســـــازم
 از تـعَـب

تــا ز خــواب مـرگ بـیــــدارت کـنــم

بـر تـنـت تـا هست از هستـی رَمـَق
هرچـه بـگشـــایی تـو زیـن دفـتــر ورق

 

گـیـــرم و ســـازم به هیچت مستـحق
من به هم بـــرپیچمـش بــاز از نَسَـق*11

تـا بـه خـود پیچــان چـو طومــارت کنم

گــر حدیث از روح گویی گـر ز تـن
تـــا
 نبـینی  هیـچ دیـگر  ما و مـن

 

جز من و ما نیست هیچت در سخن
سازمت گنگ و کر و کور از مِحَن
 *12

در تـکـلّــم نـقــش دیــوارت کـنــــم

آفـتـــاب ای مـه ، نَـهَـــم پـــالان تــو
جانِ تـو بـسته است چـون بـر نان تو

 

بــرزنـم برهـم ، ســــر و سـامان تــو
نـانْت گـیـــرم ، تــا بـــرآیـد جــان تــو

مـسـتـحـق  لَـحـــم  مُــــردارت کـنـــم

تـا نگــردانی ز مـن رو ســـوی خـلــق
بد کنـم بد ، بـا تـو خُـلق و خـوی خلـق

 

بــازگـــردانـم ز ســویت روی خـلــق
نـادِمَت ســازم ز گـفت و گـوی خـلــق

نـاامـیـــد از یـار و اَغـیـــــارت کـنـــم

گــر هـــزارت ســـر بـوَد در تـن ، هلا
مانَدَت چون زان همـه یک ســر به جــا

 

کـوبم آن یکجــا به سنـگ ابـتـلاء *13
همچــو منصــور آن ســرت را زیــر پـا

آرَم و تــن بـــر ســــرِ دارت کـنــــم

تــا زنم آتـش تـو را بـر جـسـم و جــان
ســازمت جـاری أنـــاالحـق بــر زبــــان

 

ســــوزم از نـــارِ جَــلالَت خـانـمـــان
سـنگ بـاران بـر ســـرِ دار آن زمان

همچــو آن حـلّاج اَســــرارت کـنــــم

گـــر به راه عـشـــق پــا اَفـشـــرده ای
ســر همـانجــــا نِه کـه بـاده خـورده ای

 

ور به ســـرّ صـوفـیــــان پــی بـــرده ای
آن چنــان یعنـــی که از خـود مـرده ای

تـا بـه هـر دل ، زنــده ســـردارت کـنـم

گـــر کـنــی از بـهــــر دنـیــا طاعتــی
زانـکه تـو مـرزوق بعــد از قسمتـی
 *14

 

خــود نمــانـد بـر تـو ، غیـر از زحمتــی
ور ز طاعـتـهـــــا ، مـریـــــد جـنّـتــــی

ســــرنـگون بـر عکـس در نـارت کـنــم

در تـذکّـــر ، خـواهـی ار اشـــراق مـن
خــارجــی از زمـــره ی عـشّـــــاق مـن

 

عاشـق نـوری تو ، نــی مشتــاق من
در حقیـقـت گــــر شــــوی اوراق مـن

مـصــدر انــوار و اطـوارت کـنـــم *15

گـه حدیث از شـرّ کنـی گاهی ز خـیـر
گاه دل بــر ذکــر بـنــدی گـه به سیـــر

 

گـه سخـن از کعبـه گـویــی گه ز دِیــر
گـــر نـپــردازی ز مـن یکـدم به غـیـــر

واحــد انـــدر مـلک قـهّــــارت کـنــم

گـه بـه تـن گـاهی بـه جــان داری نـظـر
چـون بِـرَهمَن بـر بُـتـــان داری نظر
 *16

 

گـه به چـشـم شــاهـــدان داری نـظــر
تـا بــــر ایـن و تـا بـــرآن داری نـظــــر

در نظـــرهـا جملگی خــوارت کـنــــم

گـاه بـر گل ، گـه بـه نـرگـس عـاشقـی
بــر دِرَم گـــاهی چـو مفـلـس عـاشـقـی

 

گه به قاقُـم گه به اطلس عاشقی *17- 18
فــــارغ از مـن تـا بـه هــرکس عـاشقـی

سُخـــره ی هر شهـــر و بازارت کنم *19

گه به کسب و جـــاه و مـالستَت هـوس
گـه بـــر امـکــان و محـــالستَت هـوس

 

گـه بـه عـمـــر بـی زوالستَت هـــوس
هــردمی بـــر یک خـیـــالستَت هــوس

زان بـه فـکـــر هیچ غمخـــوارت کـنــم

آخــر از خـود یک قــدم بـرتـــر گـذار
کـام دنـیــــا را بـه گـاو و خـــر گـــذار

 

این خیــالات هَبــاء ، از سـرگــذار *20
یک نـمــاز از شوق چون جعفــر گـذار

تـا بـه خـلـــد عـشـق طـیـــّارت کـنـــم

کـاهلـی تـا کـی ، دمی در کــار شـــو
خـوابْ مـرگـستَت ، هـلا بـیـــدار شـــو

 

وقت مستی نیست ، هیـن هُشـیار شــو
کـــاروان رفـتنــــد دست و بــــار شــو

تــا به همـراهـــان خـود یــارت کـنـــم

بـار کـش زیـن منـــزل ای جـــان پــدر
مـانـی ار تـنـهــــا ، شـود خـونت هــدر

 

کاین بیـابـان جمله خوف است و خطــر
دست غم زیـن بعـــد خواهی زد به ســر

کـار من ایـن بـود کَـاخـبــــارت کـنــم

گوش دل دار ای جوان بـر پنــد پیــر
کــرده کی کس را زیان ، پیوند پیـــر

 

شــو درایـن بحـــر بلا ، هم بـنــد پیـــر
گـر شوی از جــان ، تو حاجتمنــد پیــر

بی نـیـــاز از خـلـق ، یکبــــارت کـنــم

جـان بـابـا ، از حـوادث وز خـطـــــر
هیـن مـرو از کشتـی عَـونــم بـه در
 *21

 

جــز بـه سـوی مـن تـورا نـبـود مـفــــرّ
تـا چـو ابــراهیــم و یـونـس ای پـســــر

آب و آتـش را نـگهــــدارت کـنـــم

بــا وجــودِ آن کـه در جـــرم و گـنـاه
گـــر بـه کــوی رحـتــــم آری پـنــــاه

 

عمـــر خود در کـار خود کـردی تبـــاه
سـازمـت
 خـوش  مـورد  عفـــو  الـه

پـس بـه جــــرم خلق ، غفّــــارت کـنــم

گــرچه در بــــزمِ حضوری ای فقیــــر
گــرچه غـــرق بحـر نوری ای فقیــــر

 

گـــرچه مـرآت ظهـوری ای فقیــر *22
بـــاز از مـن دان کـه دوری ای فقـیــــر

ور نـه دور از فیـضِ دیـــدارت کـنــــم

قصـه کـوتـه ، بنــده شـو در کــوی مـن
زنـده گــردی چـون مسیـح از بـوی من

 

تــا بـه دل بـیـنـی چـو موسـی روی مـن
عـاشقـــانـه چـون کـنـی رو ســوی مـن

در مـقـــام قُـــرب احـضـــارت کـنـــم

دم غنیمت دان که عـالم یک دم است
دم ز من جُو کآدم احیاء زین دم است

 

آن کـه با دم همـدم است او آدم است
فیــض ایـن دم ، عالم اندر عالم است

دم بـه دم ، دم تـا بـه دم ، یـارت کـنـــم

صـاحب دم انـــدریـن دوران ، مـنــــم
باب علــم و نقطه ی عـرفان ، مـنــم

 

بلکـه در هــر دور ، شـــاه جان منـم
آنچـه کانـــدر وَهم نـایــــد ، آن منـــم

من به معنی ، بحـــر زَخّــارت کـنـم *23

گــرچه از معنـی و صـورت بِـالوُصــول
لیـک بـر ارشـــاد خـلـق ، انــدر نــزول

 

مـطـلـقــم در نـــــزد اربـاب عـقـــول
هـرزمــان ذاتم کـنـــد صورت قـبـول

تـا بـه صورت ، معـنـی آثـارت کـنـــم

انـبـیـــــاء را در نـبـــوّت رهـبـــــرم
مـصـطـفـی را
 ابــن عــمّ  و یــاورم

 

اولـیــــاء را در ولایـت ســــرورم
حـیــــدرم من حـیــدرم من حـیـدرم

نک خبـــر از ســرّ کــرّارت کـنـم *24

جلـوه گـر هـر عصـر در یک کسـوتم
هـیــــــن علـیّ رحـمتِ ذوالـقُــــدرتـم

 

ایـن زمـــان انـــدر لبــــاس رحمتـــم
گـــر شــوی از جـــان گـــدای همّتــم

ای صفــی ، من نـورالأنـــوارت کـنـــم

در خـصـــالـم ، رحـمهً لـلـعــالمـیــن
در جـلالـــم ، پــادشــــــاه یـوم دیـــن

 

در جـمــــالم ، راحـمِ رحــم آفـــریـن
درگــه
 ایــّاکَ  نَـعــبُـــــدْ  نَـستـعـیــن

بـیـن مــرا ، کــز شرک بیـــزارت کـنـم

مـن صــــراط مستقیمَستَـــم ، هِــله
یک نگاهـم بِـه تـورا ، از صـد چله

 

هـرچـه جـــز مـن ، راههـای بـاطـلـه
دل بـه من در إهــدنـــــا کـن یکــــدله

تــــا بـه راه راست پــــادارت کـنـــــم

تـا نـه بـیـــرونـت بـــرَد دیــوِ رجـیــم
زن بـه نام من ، همی بی ترس و بیـم

 

ای بــــرادر زیـن صـــراط مـسـتـقـیـــم
دم ز بـســـم الله الـرّحــمـن الـرّحـیـــــم

تـا کـه حفــظ از شــرّ اشـــرارت کـنــم

مـن طلـســمِ غـیـب و کـنــــزِ لاسـتَـــم
یـعـنـــی از
 إلّا  و  لا  ،  بـــالاســتَـــم

 

چـون بـه کـنـــــزِ لا رسـی إلّاسـتَــــم
نقطـه ام بـــا را ، بـه بــا
 گـویـاستَـم

بـیــن یکـی تـا واقـف از کـارت کـنـــم

مـظهــــر کلّ عـجـــایـب کیـست ، مـن
صاحبِ عـون نوائب کیـست ، من
 *25

 

مـظهــر ســـرّ غـرایـب کیـست ، مـن
در حـقیـقت ذات واجـب کیـست ، مـن

کــژ مَـغِــــژ ، تـا راست رفتـــارت کـنـم

گـر ز ســـرّ خـود زنــم دم ، انــدکـی
اینـقدر دان ، گـر تـو صاحب مدرکی

 

خـاطـــرِ لـغـــزنــده افـتـــد ، در شـکی
نیـست پـیــدا از هـــزاران ، جـز یـکی

گـر کنـی شک ، بـنــدِ پنــدارت کـنـم

شب گذشت ای بـلبــل آشفــته حـــال
بــاش حیـــران یک زمانـم بـر جمال

 

روی گل بیـن ، درگــذر از قیـل و قــال
شـو چـو طـوطـی در پـسِ آیـیـــنـه لال

تـا بـه مدح خـود ، شکـــرخوارت کنـم

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 

 

1 * طَرّار : تردست ، عیار ، کیسه بر . طِرار : جمع طُرّه ، جبهه ، ناصیه ، دسته موی تابیده در کنار پیشانی . این عبارت در بیت با صنعت ایهام به کار رفته است .

2 * آمال : امیدها ، آرزوها ، جمع اَمل .

3 * بهیمی : منسوب به بهیمه ، حیوانی . بهیمه : حیوان چهارپا از قبیل گاو و گوسفند و اسب و شتر و گوسفند .

4 * غَدّار : بسیار غدرکننده ، بی وفا ، خائن ، حیله گر ، فریبکار . صیغه مبالغه در زبان عربی .

5 * کیمیا : اختلاط و امتزاج . در اصطلاح قدما ماده ای که به وسیله آن بتوان مس را تبدیل به زر کرد .

6 * وَلَد : فرزند . جمع آن اولاد است .

7 * رَشَد : به راه راست رفتن ، هدایت شدن ، از گمراهی درآمدن و نیز به معنی پایداری و ایستادگی در راه راست .

8 * محتضَر : بیماری که در حال جان کندن است ، کسی که دم مرگ است . اسم مفعول از مصدر احتضار در زبان عربی .

9 * دِماغ : مغز سر . جمع آن ادمغه . در فارسی به معنی بینی هم می گویند . دماغ سوختن : کنایه است از محنت بسیار کشیدن .

10 * بیزیدن : بیختن . غربال کردن ، سرند کردن ، الک کردن . چیزی خشک و خرد را از الک و غربال و موبیز رد کردن و تکان دادن که نرمه آن بیرون بیاید و نخاله اش بریزد .

11 * نَسَق : نظم و ترتیب ، هرچیزی که دارای نظم و ترتیب و بر نظام خاص باشد و نیز به معنی به رشته کشیدن مروارید و مرتب کردن آن .

12 *  مِحَن : جمع محنت . بلا ،آفت ، بلیه ، آزار ، اندوه ، آزمایش ، متضاد منحت .

13 * ابتلاء : در بلا افکندن ، دچار کردن ، آزمایش و امتحان و گرفتاری و رنج و سختی . مصدر باب افتعال در عربی .

14 * مرزوق : روزی داده شده ، بهره مند ، خوشبخت ، کسی که به او رزق و روزی داده شده . اسم مفعول از مصدر ارتزاق در زبان عربی .

15 * اطوار : جمع طور . انواع و اصناف ، حالتها و کیفیتها ، حالات و هیأتها . و نیز به معنی به یک بار ، قال اللّه تعالی «خلقکم اطواراً»

16 * برهمن : در سانسکریت به معنی مطلق پیشوایان روحانی ، یکی از سه طبقه مردم در آیین برهمایی . بت پرست و زناربند ، و حکما و دانشمندان و پیر و مرشد بت پرستان و هندوان و آتش پرستان . و اصیل و نجیب هنود را نیز برهمن گویند . و بعضی گفته اند چون نام حضرت زردشت براهام بوده و بیاس حکیم از هندوستان به امتحان وی به ایران آمده و بعد از ملاقات و مقالات سرسپرده ی کیش و آیین او گردیده به هندوستان بازگشت ، طریقت او را به هندیان بیاموخت ، آن طایفه را برهمن لقب شد و براهمة به قانون عرب جمع آن گشت . براهمه طبقه اعلی درآیین هندو و در نظام طبقاتی هند می باشند و وظیفه اصلی برهمن مطالعه و تعلیم وداها و اجرای مراسم دینی است . برهمن حق پرداختن به کارهایی که هدف آنها به دست آوردن مال است ندارد ، و مالک چیزی نتواند بود . زندگی برهمن به چهار مرحله تقسیم می شود و در مرحله چهارم به طور کلی از این دنیا و علایق آن منقطع می شود و همّ خود را وقف کارهای نیک و تفکر در امور الهی می کند .

17 * قاقُم : حیوان کوچکی است از موش بزرگتر شبیه سنجاب و سمور که جانوران دیگر را شکار میکند . پوستش نرم و سفید و دمش کوتاه و سر دم آن سیاه است که گرانبهاتر از پوست سنجاب بوده واو را برای پوستش شکار می کنند .

18 * اطلس : نوعی پارچه ی ابریشمی پرزدار ، جامه ی ابریشمی .

19 * سُخره : ذلیل و مقهور و زیردست ،کسی که مردم او را ریشخند کنند ، آنکه به کار بی مزد گمارده شود .

20 * هَباء : گرد و غبار که از روزن در آفتاب پدید آید ، خاک نرم که از زمین بلند شود و در هوا پراکنده گردد . و نیز مردم کم خرد را گویند . جمع آن اهباء .

21 * عَون : مساعدت ، یاری ، مددکار ، پشتیبان . جمع آن اعوان .

22 *  مرآت : نمودن ، نمایش دادن ، آیینه .

23 * زَخّار : در عربی به معنای بسیار پُر و لبریز ، پرآب و مواج ، صیغه مبالغه است . و در فارسی به معنای نعره زننده و شور و بانگ کننده ، چراکه لفظ «زخ» در فارسی به معنی شور و بانگ آمده و دراین صورت «زخار» کلمه ای است مرکب از لفظ «زخ» و کلمه «'ار» .

24 * کَرّار : بازگرداننده ، بسیار حمله کننده یا سخت حمله کننده در جنگ .

25 * نوائب : حوادث ، پیش آمدها . جمع نائبه .

 



ترجیع بند زیبای دیگری از حضرت شیخ


چونکه در جوش بحر وحدت شد

 

ظاهر از بحر موج کثرت شد

کنزمخفی که غیب مطلق بود

 

اشکار از حجاب غیبت شد

تانماند به خانه غیر از خود

 

عین اشیا زفرط غیرت شد

گاه گردید دل گهی دلدار

گاه آیینه دار طلعت شد

 

گاه بنمود روی و از معنی

هر دمی صد هزار صورت شد

 

گاه بگشود روی و از محفل

در سرا پرده هویت شد

 

گاه شمشیر در معارک زد

گاه آماده شهادت شد

 

گاه در خوابگاه احمد خفت

گاه بر مسند امامت شد

 

گاه ترویج شرع احمد کرد

رهنما گاه در طریقت شد

 

مالحقیقه که از زبان کمیل

گفت خود عین آن حقیقت شد

 

خلق را گه بخویش شورانید

 

وانگه اندر سرای عزلت شد

گه بمنر دم از سلونی زد

گاه لب بست خود بحیرت شد

 

گاه در طور لن ترانی گفت

یعنی اندر حجاب عزت شد

 

در جهان بی حجاب و پرده گهی

جلوه گر در هزار صورت شد

 

 

گاه بنمود رخ بموسی و گه

 

بریهودان رهین خدمت شد

 

گه سه نان داد خویش حامد خویش

 

زآن کنایت بهفده آیت شد

گاه  ا ندر نماز خاتم داد

ختم بر دست او مروت شد

 

جود ذاتی او ز سر قدم

بر حدوث دو کون علت شد

 

جلوه گر وحدتش در این کثرت

بهر اظهار جود و قدرت شد

 

وه  چه قدرت که چار عنصر جمع

از دم او بیک طبیعت شد

 

وه چه قدرت کش از دو حرف جهان

وندران هرچه هست خلقت شد

 

دوش کاندر حضور پیر مغان

در خرابات عشق صحبت شد

 

این سخن بود گوهری و برون

از دهان علی رحمت شد

 

 

که حقیقت به ملک هستی شاه

 

 

نیست غیر از علی  ولی  الله

 

مصطفی شاه ملک امکانی

 

اولین موج بحر یزدانی

در شب قرب واجب از دامان

 

چون بر افشاند گرد امکانی

سم رخشش حجاب نه گردون

 

کرد منشق ز گرم جولانی

این عجب بین که آنشب اشیاء را

داد جسمش عروج روحانی

 

هست یعنی حقیقت هر شیی  

ظل آن جسم پاک نورانی

 

تا به قوسین قاب پیغمبر

گشت خارج بجسم ربانی

 

سر حد کمان شنو کاینک

مر تورا گویم ار سخن دانی

 

تا بواجب چو دوره پرگار  

کن تصور تو دور امکانی

 

جامع دوره را نبوت دان  

بر نبوت دو وجه ارزانی

 

وجه ادنی ظهور اوست بر او

در رسالت بنص قرآنی

 

وجه اعلی بطون اوست که هست

 

آنولایت بصدق عرفانی

 برای خواندن ادامه شعر به دیوان ایشان مراجعه کنید