خراباتیان ///خرابات آنجاست که عاشق ، طاق و رواق خود پرستی را خراب می کند و خانه اش در نور خدا غرق می شود . حسین الهی قمشه ای
این صفحه با اجازه و عنایت حضرت حق , به انتشار مطالب ادبی , عرفانی و تاریخی ایرانی اسلامی می پردازد و کپی برداری ازهمه مطالب آن برای عموم آزاد است
خراباتیان ///خرابات آنجاست که عاشق ، طاق و رواق خود پرستی را خراب می کند و خانه اش در نور خدا غرق می شود . حسین الهی قمشه ای
این صفحه با اجازه و عنایت حضرت حق , به انتشار مطالب ادبی , عرفانی و تاریخی ایرانی اسلامی می پردازد و کپی برداری ازهمه مطالب آن برای عموم آزاد استخرابات چیست و خراباتی کیست خراباتیان کدامند ؟ اثری از فرهنگ (دکتر جواد نوربخش) نورعلیشاه کرمانی
خرابات چیست و خراباتی کیست :
بنقل از کتاب شرح اصطلاحات تصوف و عرفان دکتر جواد نوربخش (نورعلیشاه کرمانی)
مقام وحدت و خرابی صفات بشریت را گویند.
کـیست کـه بـنمایدم راه خــرابــات را تــا بـدهم مـزد او حاصل طاعات را
(مولوی)
قــدم منه بـه خـرابات جز به شـرط ادب کـــه ساکنــان درش محــرمان پادشهند
در خــرابــات مغان نــور خــدا می‌بینم این عجب بین که چه نوری زکجا می‌بینم
(حافظ)
جان باز در خرابات تا جرعه ای بیــــابی مفروش زهـد کانجا کمتر خرند طامات
(عراقی)
گم شدن و بی خودی است راه خرابات تــــوشة ایـن راه جــز فنا نتوان کرد
(عطار)
خـرابـی را گـویند.
(عراقی)
بــه خرابات شدم دوش مــرا بــار نبود می‌زدم نعــره و فریاد ز من کس نشــــنود
یا نبد هیچ کس از بـــاده فـروشان بیدار یا خود از هیچ کسی هیچ کسم در نگــشود
چون که یک نیم زشب یاکم یا بیش برفت رنــدی از غرفه برون کـرد سر و رخ بنــمود
گفت: خیر است در این وقت تو دیوانه شدی نــغز پرداختی آخــر تو نگویی که چه بـود؟
گفتمش: دربگشا، گفت: برو هــرزه مــگوی تـا در این وقت ز بهر چو تویی درکه گـشود؟
این نه مسجدکه به هر لحظه درش بگشایم تـا تـو اندر دوی انـدر صف پیش آیــــی زود
این خرابات مــغان است و درو زنـده دلان شاهد و شمع و شراب و غزل و رود و ســـرود
زر و سر را نبود هیچ در این بقعه محــــل سودشان جمله زیان است و زیانشان همه سود
ای عراقی چه زنی حلقه برین در شب و روز زین هــمه آتش خود هیچ نبــینی جــز دود!
(عراقی)
لامـکان.
(لطیفة غیبی)
دیر خرابات: عالم معنی و باطن عارف کامل است.
(لطیفة غیبی)
خرابات در لغت به معنی شراب‌خانه است، و در اصطلاح صوفیه عبارت است از خراب شدن صفات بشریت، و فانی شدن وجود جسمانی و روحانی.
و خراباتی، مرد کامل که ازو معارف الهیه بی‌اختیار صادر شود.
و خراب نیز، خرابی عالم بشریت را گـویند، و در کشف‌اللغات مـی‌گوید: خـرابـات عبارت از مظهـر جلالـی است که سالک از تجلی قهـار محو و فانی گردد: فلمـا تجلی ربه للجبـل جعله دکا و خر موسـی صعقا (۷/۱۴۳)، کنایت از آنست. و نیز عزلت‌خانة پیـر و مرشـد را گـویند، که چون مرید به جهت خود به الحاح تمام برسد، آن جناب او را مست و لایعقل گـرداند، و خراباتـی فانـی را گویند که از خود فراغت یافته، و خود را به کـوی نیستی در باخته باشـد، زیرا اضافت فعـل و وصـف و هسـتی بـه خـود نمـودن نسبت بـه حقیقـت کفـر است.
(کشاف اصطلاحات‌الفنون)
سیف‌الدین باخرزی گوید:
بــا دل گـفتم کـای دل پـرخاش طـلب در صــومعه و ســر مصــلاش طلب
دل گفت مــرا گــرد خــرابات بـــر آی آنــجا اگــرش نیابــی اینجاش طلب
خرابات و مصطبه عبارت و کنایت است از خرابی و تغییر رسوم و عادات طبیعت و ناموس و خویشتن‌نمایی و خودبینی و ظاهرآرایی، و تبدیل اخلاق بشریت به اخلاق اهل مودت و محبت، و خرابی حواس به طریق حبس، و قید و منع او از عمل خویش.
چون این اخلاق و صفات عادتی و بشریت در سالک خراب گردد، و اوامر نفس و احکام شهوت و طبیعت متروک شود، و قیود شریعت تقلید ظاهر به کشف حقایق و دقایق مفتوح شود و شاهدان کشف حقیقت اسماء و صفات از حجب ظلمانی وجود تو بیرون آیند، و مطربان فرح و بسط، نغمات شوق و عشق آغاز کنند، و انگشت جذبة حق و دعوت الله بر اوتار عروق و شرائین مزمار وجود تو زنند، و ساقیان فضل و کرم به سرّ یحبهم وکنت کنزا مخفیا فاحببت ان اعرف به رسم زمان الست در کؤوس معرفت شراب محبت دردهند، و دور مدام مودت ازل پدید آید، و سالک مست تجلی احدیت گردد، و مال و جاه و کونین دربازد، و وجود را به شکرانه در میان نهد، وهنوز پاکبازان قمارخانة غیب برو باقی کنند تا به استغفار " تبت الیک وانا اول المؤمنین" پیشتر آید.
دانـی چــه بـود شرط خرابات نخست اسب و کــمر و کـلاه در بــازی چست
چون مست شوی و پای‌ها گردد سست گـــویند نشین! هنــوز بــاقی بر تست
پس در میان این قوم چنین وجودی را خرابات گویند.
اما خرابات مذموم وجودی را گویند که از شراب غرور مست غفلت باشد، و تقلید و عادات در او ثابت و راسخ، و رسوم حقایق و احوال دین و دل در او خراب، و محبت دنیا و اغیار به کمال، و مطربان شهوات با نغمات طول امل برکار، چنان که حال زار ماست نغوذ بالله من خراب السر.
(اورادالاحباب و فصوص‌الاداب ـ یحیی باخرزی ص ۲۴۹)
مطلق وجود و ذات بحت را گویند.
(مرآت عشاق)
خــراباتی شـدن از خـود رهــایی است خـودی کفراست اگرخود پارسایی است
نشــانــی داده‌انـــدت از خــــرابــات کـــه التـــوحید اسقــاط الاضـــافات
خـــرابات از جهان بـی مــثــالی است مــــقام عــــــاشقان لاابــــالی است
خـــرابات آشــیـان مـــرغ جـان است خــــــرابات آستـــان لامکــان است
خـــراباتی خـراب انــدر خـــراب است کـه در صـحرای او عالـــم سراب است
خـــراباتی است بــی حــــد و نــهایت نـه آغـازش کسی دیده نـــه غـــایت
اگـــر صـــد ســـال در وی مــی‌شتابی نـــه کس را و نـــه خـود را بـــازیابی
گـــروهی انـــدر او بــی پــا و بی سر هـــمــه نــه مـؤمن و نــه نیز کافر
شــــراب بـــی خــودی در سر گرفته بــه ترک جـــمله خیـر و شـرگرفته
شــرابی خــورده هـر یک بی لب و کام فـــراغت یــــافته از ننـگ و از نــام
حـــدیث مـــاجرای شـطح و طـامـات خیــــال خـلوت و نــــور کـــرامات
بــــه بـــــوی دردیــــی از دست داده ز ذوق نیستـــی مســت اوفتـــــاده
عصـــــا و رگـــــوه و تسبیح و مسواک گـــــرو کـرده به دردی جمله را پاک
مــیــان آب و گــــل افـتان و خــیزان بــه جـــای اشک خون از دیده ریزان
دمـــی از ســر خــــوشی در عالــم ناز شـــــده چــــون شاطران گردن افراز
گـــهـی از روسیــــاهی رو بــه دیــوار گهــــی از ســــرخ رویی بـــر سر دار
گــهـی انـــدر سمــاع شــــوق جانان شـــده بی پـا و سر چون چرخ گردان
بـــه هـــر نغمه کـــه از مطرب شنیده بـــدو وجــدی از آن عــــالم رسیده
ز ســــر بیــــرون کشیــده دلق ده تو مجــــرد گشته از هـــر رنگ و هر بو
فــــرو شسته بـــدان صــــــاف مروق همــــه رنــــگ سیاه و سبـز و ازرق
یکـــی پیمــانه خورده از می صاف شده زان صـوفــــی صافــــی ز اوصـــاف
(گلشن راز ـ شبستری)
خرابات اشاره به وحدت است، اعم از وحدت افعالی و صفاتی و ذاتی، وابتدای آن عبارت از مقام فنای افعال و صفات است، و خراباتی سالک عاشق لاابالی است که از قید رؤیت وتمایزافعال و صفات واجب و ممکن خلاصی یافته، افعال و صفات جمیع اشیاء را محو افعال و صفات الهی داند، و هیچ صفتی به خود و دیگران منسوب ندارد، ونهایت این خرابات مقام فنای ذات است، که ذوات همه رامحو و منطمس در ذات حق یابد که: والیه یرجع الامر کله. و در حقیقت خراباتی آنست که از خودی فراغت یافته، خود را به کوی نیستی در باخته باشد.
(شرح گلشن راز ـ لاهیجی ص ۶۲۴)
بـــه حــق راهــی نــباشد از مـــناجات حــــقیقت راه دارد در خــــرابــات
دعـــــا و ســــبحه و اوراد و اذکـــــــار تــــرا مشـــغول ســازد بـــر دَرِ یار
تـــو تـــا مـــی‌خوانی او را بــــت‌پرستی اگــــر مــی‌خواهی او را مست مستی
تـــو تـــا ره بــــینی و رهـــرو غـــریبی اســـیر نــــفسی و خــــود می‌فریبی
تـــرا بـــا خلق و عــقل ار کــــار بـــاشد حــــقیقـت دیـــــدنت دشـــوار باشد
بـــزن رنـــدانــه گــــامی در خـــــرابات بـــه مستی دور کـــن از خود اضـافات
کـــه حـــــق را بنـگری با دیــــدة حـــق مــــقیــــّد کـــی تــوانـد دیـد مطلق
خـــــراباتی ز خــــود بیگانه بــــــــــاشد بــــــه چشــــم عـــاقلان دیوانه باشد
خــــراباتی ز خـــود فــــانی است یکــــسر نـــــــدارد جــــز خـدا در سینه و سر
خــــــراباتی ز خــــیر و شر بـــــرون است ورای حــیطـــــة عقـــل و جنـون است
خــــــراباتی نــــداند کـــفر و دیــــــن را نـــخوانـــد دفــــتر ضــــال و مبین را
خـــــراباتی نــبیند خـــــــــلق هــــرگـز نـــــیندیشد ز جــــمع و فـــرق هرگز
خــــراباتی بــود در بـــی مــــــــکـــــانی نــــشانی نــــیستش جـــــز بی نشانی
خــــراباتی نــمی‌بینـد مــــــن و مــــــــا ز لا بگــــــــذشته جـــــــا دارد در اِلاّ
خـــــراباتی نـــهان از چشـــم خویش است نـــــه در فکر کـم و نــه یاد بیش است
خـــراباتی نــــدارد مـــــــذهب و کـــیش بــــرش فــــرقی نـــدارد نوش با نیش
خــــراباتی بــــرون از هـــر دو دنـیاست ورا در زیـــــر پوشش‌های حق جاست
رهـــا کن نـــوربخش ایــن شطح و طامات کـســـی جـــــز حق نداند از خـرابات
(دکتر جواد نوربخش)
هــر کـــه در کـــوی خـرابات مرا بار دهد بـــه کمال و کرمش جان من اقرار دهد
ای خوشــــــا کوی خرابات کـه پیوسته درو مــــرمرا دوست همـی وعدة دیدار دهد
هـــر که او حال خـــرابات بـــداند به درست هـــرچــه دارد همه در حال به بازار دهد
آنکــــه فـــانی همـه آفـــاق بود در چشمش در خــــــرابات بـه می جبه و دستار دهد
(سنائی)
منبع: فرهنگ نوربخش جلد ۱ / اصطلاحات صوفیه درباره می و میخانه و مجالس بزم و سماع و واژه های وابسته به آنها
